Jan Garbarek_uncut interview

Ξεκινώντας, θα ήθελα να σας πω ότι έχω μια υπέροχη ανάμνηση από την πρώτη φορά που είδα live σας, στον Καθεδρικό Ναό του Αγ. Πέτρου στο Λονδίνο, το 1995. Παίζατε με ένα Κουαρτέτο Φωνητικών. Ακόμα θυμάμαι μια μαγεία στην ατμόσφαιρα.

- Ήταν με το Hilliard Ensemble. Νομίζω ότι ο ίδιος ο Καθεδρικός εκπέμπει μια μαγεία! Χαίρομαι που το θυμάστε ακόμα!

Ας κάνουμε ένα ακόμα μεγαλύτερο flashback! Έχετε μνήμες από την παιδική σας ηλικία; Θυμάστε κάποιο από τα παιδικά σας όνειρα; Πραγματοποιήθηκε;

- Για να είμαι ειλικρινής, σαν παιδί δε θα έλεγα ότι είχα κάποια ιδιαίτερα όνειρα ή ευχές, ή κάτι για το οποίο θα έπρεπε να παλέψω για να καταφέρω. Στο γυμνάσιο, ξεκίνησαν να έλκουν το ενδιαφέρον μου οι ξένες γλώσσες. Ένας καθηγητής μου ενέπνευσε αυτό το ενδιαφέρον για τη μελέτη των ξένων γλωσσών. Τότε έκανα και το πρώτο μου σχέδιο, το οποίο ήταν να σπουδάσω γλωσσολόγος και να επικεντρωθώ στην συγκριτική Γλωσσολογία. Βέβαια όταν αργότερα μπήκα στο Πανεπιστήμιο, ξεκίνησα πολύ σύντομα να περιοδεύω τον περισσότερο καιρό σαν μουσικός παρά να σπουδάζω κι έτσι παράτησα τις σπουδές κι αφοσιώθηκα στη μουσική.

Θεωρείτε τη μουσική μια προέκταση αυτού του ενδιαφέροντός σας για τις γλώσσες;

- Πάρα πολύ! Στην πραγματικότητα η μουσική δεν είναι παρά ένα είδος γλώσσας. Και μάλιστα ίδιας αξίας με κάθε άλλη γλώσσα. Το ενδιαφέρον είναι να παρατηρείς το πως αναπτύσσονται και σχετίζονται ή δεν σχετίζονται οι διάφορες μουσικές «διάλεκτοι» ανά τον κόσμο. Και αυτό θα ήταν και το μέλλον μου στη γλωσσολογία εάν ακολουθούσα αυτή την επαγγελματική κατεύθυνση.

Γίνατε ευρύτερα γνωστός στο ελληνικό κοινό από τη συνεργασία σας με την Ελένη Καραΐνδρου. Θυμάστε πως γνωριστήκατε και πως ξεκίνησε η συνεργασία σας;

- Θυμάμαι ότι ξεκίνησε κάπως αδέξια. Δεν ήμουν σίγουρος αν ήθελα να γίνει αυτή η συνεργασία εκείνο τον καιρό. Δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από την Ελλάδα που μου ζητούσε πολύ ευγενικά να συμμετάσχω σε μία μουσική για ταινία που συνέθετε η Ελένη Καραΐνδρου. Φυσικά τότε δεν είχα ακούσει τίποτε για την ίδια ή για το είδος μουσικής που συνέθετε, οπότε ήμουν κάπως επιφυλακτικός. Γενικότερα εκείνη την εποχή ήταν πολύ λίγα τα μουσικά σχήματα στα οποία είχα συμμετάσχει, εκτός του δικού μου. Και τότε ήρθε εδώ και με συνάντησε η ίδια η Ελένη, έχοντας μαζί της το σάουντρακ, οπότε δεν μπορούσα να της αρνηθώ να παίξει τη μουσική, αφού είχε κάνει τόσο δρόμο! Και όντως έπαιξε το κομμάτι και ήταν τόσο υπέροχη η μελωδία, που συμφώνησα μετά χαράς να συμμετάσχω σε αυτό. Έτσι ταξίδεψα μέχρι την Ελλάδα και ηχογράφησα τα μέρη μου με την ορχήστρα. Το αποτέλεσμα ήταν η μουσική που ακούγεται στην ταινία «Ο Μελισσοκόμος» του Θ. Αγγελόπουλου.

Υπάρχει κάποια ταινία του Θ. Αγγελόπουλου ή κάποια από τις μουσικές τους που να ξεχωρίζετε;

- Δεν νομίζω. Κάθε ταινία του Θ. Αγγελόπουλου και κάθε μουσική της Ελένης, έχουν το προσωπικό στίγμα και τη σφραγίδα του καθενός, και αυτό νομίζω είναι το σημαντικό, οπότε δε θα έλεγα ότι μπορώ να ξεχωρίσω κάποια.

Με ποια κριτήρια αποδέχεστε ή αρνείστε μια συνεργασία; Έχει υπάρξει φορά που έχετε αρνηθεί σε κάποια πρόταση που σας έχει γίνει;

- Ναι η αλήθεια είναι ότι έχω αρνηθεί. Εάν αισθανθώ ότι δεν μπορώ να συνεισφέρω σε προσωπικό επίπεδο με τη μουσική μου, τότε θα απορρίψω μια πρόταση. Βέβαια σε αυτό μπορεί να παίξουν ρόλο και άλλοι λόγοι. Ακόμα και πρακτικοί. Αλλά η απάντηση είναι ναι, έχω αρνηθεί κάποιες συνεργασίες.

Ποιες είναι οι επιρροές σας; Υπάρχουν κάποιο καλλιτέχνες που να έχουν επηρεάσει τον τρόπο που συνθέτετε ή ερμηνεύετε τη μουσική σας;

- Βεβαίως και υπάρχουν! Συγκεκριμένα, είναι ο Τζον Κολτρέιν και ο Μάιλς Ντέιβις. Αυτοί οι δύο είναι οι μεγαλύτερες επιρροές στη μουσική μου.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη λεγόμενη μοντέρνα κλασσική μουσική; Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι συνθέτες για εσάς;

- Μου είναι πολύ δύσκολο να αναφερθώ σε ένα η δύο ονόματα, γιατί υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται ή βρέθηκαν στο προσκήνιο διαφορετικών ειδών μουσικής. Προσωπικά μου άρεσε πολύ η δουλειά του Στιβ Ράιχ τη δεκαετία του ’70 και η εξέλιξή της προς το Μινιμαλισμό. Αυτό το κομμάτι της σύγχρονης μουσικής, που πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Ράιχ και τους συνεργάτες του, είναι πολύ σημαντικό και θεωρώ ότι έχει επηρεάσει πολλούς μουσικούς, όχι όμως με την έννοια ότι παίζουν και γράφουν με τον ίδιο τρόπο. Επιπλέον υπάρχουν μουσικοί σαν τον Άρβο Πέρτ, ο οποίος έφερε στο φως μια διαφορετική όψη του Μινιμαλισμού και συχνά χρησιμοποίησε τις χρονικές παύσεις και τη σιωπή με αξιοθαύμαστο τρόπο. Και βέβαια υπάρχει και ο Πιερ Μπουλέζ με τις πολύπλοκες και πολύχρωμες συνθέσεις του. Και πολλοί άλλοι, εννοείται, αλλά προσωπικά στέκομαι στο έργο αυτών των τριών.

Ποια είναι η σχέση σας με την τεχνολογία; Πως πιστεύετε ότι επηρέασε την εξέλιξη της σύγχρονης κλασσικής μουσικής ή τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν μουσική οι νέοι, σήμερα;

- Στη λεγόμενη σύγχρονη κλασσική μουσική δεν νομίζω ότι χρησιμοποιείται πλέον η τεχνολογία, αλλά πιστεύω ότι δεν την επηρέασε ιδιαίτερα. Σίγουρα υπήρξε εκτενές ενδιαφέρον για τον ηλεκτρονικό ήχο κατά τις δεκαετίες του 50 και του 60, κυρίως από τον Στοκχάουζεν και κάποιους Γάλλους συνθέτες, αλλά νομίζω ότι οι συνθέτες της λεγόμενης σύγχρονης κλασσικής ενδιαφέρονται περισσότερο για την ορχηστρική μουσική ή τη μουσική δωματίου και πως αυτή θα παιχτεί από φυσικά κλασσικά όργανα. Στη Τζαζ στη Ροκ-Τζαζ και στη Φιούζιον, βέβαια, υπάρχουν παραδείγματα όπως αυτό των Weather Report και του μεγάλου Joe Zawinul που έφερε στο προσκήνιο τον ηλεκτρονικό ήχο δημιουργώντας ένα νέο, γνήσιο Τζαζ όργανο με βάση αυτόν. Για την ποπ μουσική τα πράγματα είναι γνωστά. Η τεχνολογία υπάρχει σε όλα της τα είδη και σε μεγάλο βαθμό. Όμως το ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της τεχνολογίας σε σχέση με τη μουσική είναι ότι, μέσω των ακουστικών μέσων -του L.P., του CD- η αναπαραγωγή και διάθεση της μουσικής έγινε προσιτή στον καθένα.

Φυσικά θα γνωρίζετε για το φαινόμενο διανομής και κατεβάσματος της μουσικής μέσω Ίντερνετ;

- Βεβαίως και το γνωρίζω!

Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με την πειρατεία της μουσικής;

- Μου φαίνεται ιδιαίτερα ανησυχητικό σα γεγονός, και κυρίως ως προς τους νέους μουσικούς. Όχι τόσο για εμένα. Όπως ίσως γνωρίζετε, δεν είμαι πια τόσο νέος, μάλλον πλησιάζω προς το τέλος της καριέρας μου. Όμως πρέπει να είναι αποκαρδιωτικό για κάποιον νέο μουσικό να βλέπει ότι μόλις η μουσική του ψηφιοποιηθεί, ο καθένας μπορεί να έχει ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση σε αυτή. Χωρίς καμιά αποζημίωση προς το δημιουργό. Είναι κάτι το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί, νομίζω.

Έχουν περάσει 6 χρόνια από την τελευταία επίσκεψή σας στην Αθήνα. Θυμάστε κάτι ιδιαίτερο από την πόλη; Έχετε κάποιο αγαπημένο σημείο;

- Έχω ζήσει μερικές πολύ ξεχωριστέ στιγμές στην Αθήνα, αλλά εν συντομία θα αναφερθώ σε μία από αυτές. Θυμάμαι ήμουν στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου που βρίσκεται στο λόφο του Λυκαβηττού και έβλεπα έξω από το παράθυρο την Ακρόπολη να βρίσκεται στο ίδιο οπτικό επίπεδο με μένα και λίγο πιο πίσω το Ηλιοβασίλεμα. Το θέαμα ήταν αξέχαστο. Αυτό είναι και το αγαπημένο μου μέρος στην Αθήνα! Τόσο για μένα όσο και για τη γυναίκα μου η οποία με έχει ακολουθήσει σε κάθε μου επίσκεψη στην Αθήνα. Είναι μια υπέροχη πόλη και ανυπομονώ να ξαναβρεθώ και να παίξω εκεί.

Πιστεύετε ότι η Αθήνα έχει κάποιο προτέρημα ή κάποιο ελάττωμα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες;

- Μου είναι δύσκολο να απαντήσω. Αγαπώ την κάθε πόλη που επισκέπτομαι εξαιτίας του ξεχωριστού της χαρακτήρα, και η Αθήνα έχει έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα και ταυτότητα. Σίγουρα οι περισσότερες μεγαλουπόλεις αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως η ρύπανση και το κυκλοφοριακό και στην Αθήνα νομίζω ότι αναλογεί ένα αρκετά μεγάλο μερίδιο από αυτά.

Τι σημαίνει για εσάς ταλέντο; Έχετε κάποιο ιδιαίτερο ορισμό γι’ αυτό;

- Ποτέ δεν έχω σκεφτεί τι μπορεί να σημαίνει το ταλέντο. Είναι κάτι που μπορεί να το συναντήσει κανείς σε ερασιτέχνες μουσικούς κυρίως, όπου καταλαβαίνει αμέσως ότι μπορεί να μην έχουν την τεχνική ευχέρεια στο παίξιμο αλλά έχουν μια βαθύτερη αντίληψη του τι συμβαίνει στη μουσική. Γεγονός που ίσως να μην έχουν την ευχέρεια να το φέρουν στην επιφάνεια με το παίξιμό τους αλλά να κάνουν ορατή αυτή τους την αντίληψη. Αυτό είναι το ταλέντο και το συναντά κανείς σε ερασιτέχνες ή πρωτάρηδες μουσικούς. Βέβαια νομίζω ότι ισχύει το ίδιο σε κάθε μορφή τέχνης. Το γεγονός δηλαδή ότι μπορείς να αναγνωρίσεις αυτή την διαισθητική / ενορατική αντίληψη του μέσου με το οποίο εκφράζεται κάποιος. Το ταλέντο είναι κάτι το πολύ συγκεκριμένο και εξίσου σημαντικό, αλλά ίσως να μην βρίσκω τις κατάλληλες λέξεις για να το περιγράψω επακριβώς. Ενδεχομένως να είναι δύσκολο για τον καθένα να το περιγράψει και να το ορίσει.

Θα λέγατε ότι είναι κάτι το θεόσταλτο; Πιστεύετε στο Θεό;

- Πριν απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, ας μου ορίσει κάποιος τι είναι Θεός.

Όταν γράφετε ή παίζετε μουσική σκέφτεστε τον ακροατή που ακούει από το σπίτι ή το κοινό που σας παρακολουθεί, σε μία παράσταση;

Βεβαίως! Ποτέ δεν έχω σκεφτεί το κοινό σαν ένα μεγάλο πλήθος. Σκέφτομαι ότι υπάρχει ένας και μοναδικός ακροατής κάπου εκεί έξω. Σκέφτομαι ότι εκφράζω κάτι σε κάποιον. Θα έλεγε κανείς ότι είναι μια βαθιά ή αόριστη σκέψη. Δεν πρόκειται για κάτι με το οποίο σχετίζομαι. Δεν προσπαθώ να φανταστώ πως είναι να βιώνει κάποιος τη μουσική που κάνω. Και αυτό γιατί δεν μπορώ να κάνω και πολλά πράγματα για την αλλάξω. Ο σκοπός μου είναι επικοινωνήσω κάτι σε κάποιον. Εάν αυτός ο «κάποιος» είναι τελικά δέκα ή εκατό ή χίλιοι άνθρωποι, αυτό δεν έχει και τόσο σημασία, ξέρετε.

Υπάρχει κάτι το οποίο φοβάστε; Ποιος είναι μεγαλύτερός σας φόβος;

Ο μεγαλύτερος φόβος μου; Όπως συνηθίζω να λέω, φοβάμαι το «άγνωστο». Μου προκαλεί τρόμο ο φυσικός, σωματικός πόνος και αυτό είναι κάτι που απεύχομαι να μου συμβεί. Ας πούμε, ότι φοβάμαι τα γερατειά και τον πόνο.

LifO - 14.06.2007

O Σπουδαίος Νορβηγός μουσικός θα εμφανιστεί:

Τρίτη 10 Ιουλίου
Θέατρο Λυκαβηττού

Τετάρτη 11 Ιουλίου
Θέατρο Γης, Θεσσαλονίκη